![]() |
ORHUN KİTABELERİNİ GÖRMEK RECEP ZEYBEK |
Bazen insan hayalleriyle yaşar bazen
de hayallerinin de ötesine geçer. Moğolistan’da Orhun Kitabelerini görmek benim
için hayallerimin ötesinde bir şeydi. Türkiye’de birçok tarihçinin görmek
isteyip de gidemediği Orhun kitabelerini görmek, dokunmak ve orijinal olarak fotoğraflarını
çekmek bizlere nasip oldu.
Daha önceki yazılarımda Moğolistan ve
Kazak Türklerinin yaşadığı Bayan Olgii şehri hakkında bilgi vermeye
çalışmıştım. Bu yazımda da asıl hayallerimde olan Orhun Kitabelerine
yolculuğumdan bahsedeceğim.
Orhun Kitabeleri, Moğolistan’ın
Harhorin şehrine yakın olan Karakurum’da bulunmaktaydı. Harhorin ile başkent
Ulan Batur arası karayolu ile 400 km.’di.
Harhorin şehri, Moğolistan’ın güneybatısında bulunmaktadır.
Bizi Ulan Batur’dan Harhorin’e
götürecek özel araç, gece saat 02:30’da bizi aldı. Şoför dahil dört kişiydik.
Gece Ulan Batur’dan ayrıldıktan sonra yolda tek bir ışık yoktu. Hava da
kapalıydı, zifiri karanlıktı. Cep telefonları da çekmiyordu. Önümüzde 400 km
gidilecek yol vardı. Yol şehirlerarası karayolu olmasına rağmen, asfalt düzgün
değildi. Yol çok bozuk olduğundan aracımızla saatte 40-50 km. hızla gidiyorduk.
Yanımızdan nadir de olsa kamyonlar ve tırlar geçiyordu. Etrafımızda araç
ışıklarından başka ışık yoktu.
![]() |
KARAKURUM BOZKIRLARI |
Moğolistan, yüzölçümü çok geniş ve
nüfusu da çok az olduğundan iki yerleşim yerinin arasındaki mesafe çoktu. Cep
telefonları da ancak yerleşim yerlerinde çekebiliyordu.
Gece zifiri karanlık, etrafta ışık
yok, bir de bunun üzerine dolu yağmaya başlayınca doğrusu ürperdim.
Sabah saat 07:00’de güneş doğmaya
başlamıştı. Daha yolu ancak yarılamıştık. Güneşin doğmasıyla artık ortalık
aydınlanmıştı. Hava da yavaş yavaş açmaya başlamıştı. İçimizdeki ürperti
kaybolmuş, yerine sakinlik ve huzur gelmişti. Çünkü etrafımız uçsuz bucaksız
bozkır, karayolu ise ip gibi dümdüzdü. Kilometrelerce hiçbir dönemeç görmeden
dümdüz gittik. Uçsuz bozkır topraklarda otlayan büyükbaş ve küçükbaş hayvanlar,
develer, atlar… Çift hörgüçlü büyük develer hemen dikkat çekiyordu. Bu uçsuz
bucaksız bozkır topraklarda hayvanlar özgürce geziniyordu.
Moğolistan’ın nüfusu 3 milyon olmasına rağmen
ülkede büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayısının 80 milyonu bulduğunu öğrendik. Bu
nedenle Moğolistan’da et fiyatları oldukça ucuzmuş.
Harhorin’e sabah saat 10:00’da
vardık. Ama daha Karakurum denilen yere gidecektik. Karakurum da Harhorin’e 50
km. uzaklıktaydı.
Harhorin, gelişmemiş bir şehir görünümündeydi.
Harhorin’in içinden geçtikten yolda önümüze bir tabela geldi. Tabelayı çok
rahat okuduk, çünkü Türkçeydi. Daha da sevindik ve heyecanlandık. Çünkü
tabelada Türkçe olarak “BİLGE KAĞAN KARAYOLU” yazıyordu. Orhun kitabelerinin
bulunduğu Karakurum’daki müze ile Harhorin arasındaki bu karayolunu Türkiye
Cumhuriyeti başbakanlığına bağlı olarak görev yapan TİKA (TÜRK İŞBİRLİĞİ VE
KOORDİNASYON AJANSI BAŞKANLIĞI) yaptırmış. TİKA’nın yaptırdığı yol o kadar
güzeldi ki dar olmasına rağmen tek bir çukur veya tümsek yoktu.
![]() |
BİLGE KAĞAN KARAYOLU |
Artık müzeye ulaşmıştık. Müze bozkır
toprakları üzerinde yapılmıştı, mimarisine de otantik bir anlayış verilerek
inşa edilmişti. Müzenin etrafında her hangi bir yerleşim yeri veya başka bir bina
yoktu.
![]() |
ORHUN ABİDELERİ MÜZESİ |
Gerçek orijinal Orhun kitabeleri üç
tanedir. Bilge Kağan Kitabesi, Kültigin Kitabesi ve vezir Tonyukuk kitabesi.
Vezir Tonyukuk’un kitabesi, Karakurum’daki bu müzede değil, başkent Ulan Batur
yakınlarında bulunmaktadır. Diğer önemli iki kitabe olan Bilge Kağan ve
Kültigin kitabeleri bu müzede bulunmaktadır. Bu kitabeler daha önce arazide
bulunduktan sonra müzenin içerisine alınmıştır. Müzenin dışındaki bahçesine de
aynı bu iki kitabenin imitasyonları yani taklitleri dikilmişti.
Müzenin teşhir salonuna girdikten
sonra karşımıza iki büyük kitabe çıktı. Biri müzenin sağ tarafında biri de sol
tarafında duruyordu. Her bir kitabenin yüksekliği neredeyse iki insan
boyundaydı. Üzerlerindeki bazı yazıları silinmiş olsa da yazıların birçoğu
netti.
![]() |
ORHUN KİTABELERİ |
Tarih ile uzaktan veya yakından
tanışmış herkesin bildiği gibi Orhun kitabeleri, Türk tarihi için önemlidir?
Çünkü Orhun Kitabeleri, Türk tarihinin Türkler tarafından oluşturulmuş ilk
yazılı kaynaklarıdır.
![]() |
KİTABE YAZITLARI |
Bu kitabeler, 732-735 yıllarında Göktürk
Devleti’nin veziri Tonyukuk tarafından yaptırılmıştır. Türkler ’in ilk alfabesi
olan Orhun alfabesi ile yazılmıştır. Kitabelerde Türkler’in Çinliler ile olan
mücadelesi anlatılmıştır. “Türk” kelimesi bu kitabelerde geçmektedir. Bu
kitabeler aynı zamanda Türk Edebiyat tarihi için de çok önemlidir. Bu
kitabeleri Danimarkalı bilim insanı, araştırmacı ve dil bilimci Wilhelm
Thomsen, 1890’lı yıllarda okuyup çözmüştür.
![]() |
BİLGE KAĞAN KİTABESİ |
Orhun kitabelerinin ve müzenin
fotoğraflarını çektikten sonra müzeden ayrıldık. Ve tekrar Ulan Bator’a yola
koyulduk.
Karakurum da yani biz Türkler’in ata yurdunda bulunduğum zaman
diliminde eşsiz duygular hissettim. Müzenin önünden karşımda duran uçsuz bucaksız
bozkırlara doğru baktığımda etrafta müzenin haricinde bir bina yoktu. En yakın
yerleşim yeri Harhorin ise 50 km. uzaklıktaydı.
![]() |
BİLGE KAĞANIN ALTIN TACI |
Burada yalnızca doğanın sesi vardı.
Sanki Göktürkler’in at seslerini, duyar gibi oldum. Sanki 1400 yıl önce burada
yaşayan Türkler, gözlerimin önünde hayvanlarını otlatıyordu. Bu ata yurdu
topraklara gelince insan geçmişi ruhunda hissediyor adeta.
Bozkırdan tozlu yollarda Harhorin’e
doğru yol alırken arkamda kalanların sadece bir müze ve kitabelerden ibaret
olmadığını ve Türklerin şu an bizlerin bulunduğu coğrafyadan çok uzakta nice
destanlara konu olan ilk Ana vatanından uzaklaştığımı biliyordum…
Selam ve sevgilerimle….
Yazı ve fotoğraflar
RECEP
ZEYBEK
ORHUN KİTABELERİNİ GÖRMEK..
Reviewed by blogdefterimiz@gmail.com
on
Nisan 14, 2018
Rating:

oleeeey aklımda olsuuun, gezmek deyince aklıma sadece avrupa geliyor, bir de bu taraflara gitmeliiii :)
YanıtlayınSilKesinlikle tavsiye ederiz
Silrecep bey yazılarınız gerçekten çok güzel .Özellikle Orta Asyayı konu alması daha çok ilgimi çekti teşekkürler
YanıtlayınSilben de size teşekkür ederim yazıya olan ilginizden dolayı....
Sil